Kính thưa Thầy và các Thầy Cô!

Chúng con xin phép chia sẻ một số nội dung chính mà chúng con ghi chép trong bài Thầy Vọng Tây giảng từ 4h50’ đến 6h00’, sáng Chủ Nhật, ngày 23/11/2025.

****************************

PHẬT HỌC THƯỜNG THỨC

Bài 259: Lời nói phải hợp tình hợp lý

Chúng ta sống ở thế gian, hằng ngày, tiếp xúc với nhiều hạng người, vậy phải làm sao mà trong mỗi hoàn cảnh, chúng ta luôn nói những lời hợp tình hợp lý. Thế nào là hợp tình hợp lý? Là chúng ta phải đem lời của Phật của Thánh Hiền nói cho mọi người để mọi người có thể tiếp nhận được. Cách ứng xử trong bộ sách Con Đường Đạt Đến Nhân Sanh Hạnh Phúc rất hay, rất đẹp. Ví dụ cô Dương Thục Phương từng khen chồng mình rằng: “Ôi, ai mà pha trà ngon đến thế này! Ai mà rửa chén sạch đến thế này” mặc dù cô biết chắc chồng mình làm. Cho nên “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.”

Hằng ngày học tập Kinh pháp, lắng nghe giảng giải, chúng ta sẽ có những lời hay ý đẹp. Hòa Thượng từng chỉ dạy rằng: “Nếu xã hội này rời xa giáo huấn của Phật thì họ không có mỹ từ để dùng”, cho nên những lời giáo huấn của Phật mới có lời hay ý đẹp. Nếu không học tập, chúng ta nói ra toàn là vọng tưởng. Cách đây 10 năm, tôi bôn ba khắp miền Nam Bắc nhưng chính tôi đã nhận ra rằng mình phải có thời gian làm mới bản thân, còn nếu ngày ngày đi nói thế này thì có lẽ chỉ nói trong vọng tưởng. Từ đó, tôi quay về để tự học tập. Trước khi tôi mở zoom, tôi đã có hơn 300 buổi tự ngồi học trước máy quay.

Tập khí xấu ác của chúng ta luôn là: “Miễn sao có lợi thì làm”. Nếu làm mà không có lợi, tức là không lợi cho cá nhân thì cho dù lợi ích chúng sanh, chưa chắc chúng ta đã làm. Việc làm từ thiện cũng vậy, chúng ta phải quán chiếu việc làm này, việc làm kia có phải là chân thật lợi ích chúng sanh không? Mấy hôm nay, các Thầy Cô ở miền Nam đang đi thẳng vào vùng lũ, không ai ngờ Nha Trang, Khánh Hòa, Phú Yên ngập nặng đến vậy.

Ngày nay, kẻ xấu, kẻ ác đang dùng hết mỹ từ của Phật. Trên Kinh Bồ Tát Chí Nhạo Kinh, Phật chỉ dạy rằng: “Thời kỳ Mạt Pháp, ma tử ma tôn đã dùng hết mỹ từ của Phật pháp”. Họ nói như thể họ là người chứng đắc, là người thật tâm vì chúng sanh. Thật ra, họ nói mà không làm. Người chân thật học Phật là phải nói ít, làm nhiều. Người giả học Phật thì nói nhiều và chỉ làm cho dễ coi. Việc này ngày nay rất là phổ biến. Hòa Thượng nói: “Chỉ cần một đoàn thể hòa hợp thì người cả một vùng được cứu”. Nếu những người học Phật như chúng ta ai ai cũng thật học, thật làm theo lời Phật dạy thì nhân gian này hóa thành Cực Lạc. Một người phát tâm rồi 10 người, 100 người, 1000 người phát tâm thì người người đều được lợi ích.

Hòa Thượng trong bài hôm nay nhắc chúng ta phải cẩn trọng trong lời nói, có thể làm người ta hiểu lầm đối với Phật pháp và chuẩn mực Thánh Hiền. Mọi lời nói và việc làm của chúng ta phải tương ưng, nếu không, là cái hại rất lớn đối với Phật pháp và chuẩn mực Thánh Hiền. Từ thể hiện của chúng ta người ta có thể chê bai hoặc khen tặng rằng: “Đây là những người học chuẩn mực Thánh Hiền có khác! Họ là những người chân thật hy sinh phụng hiến, tất cả đều vì cộng đồng, xã hội mà lo nghĩ.”

Bà Hứa Triết là một tấm gương như thế, bà nói ít làm nhiều. Cư sĩ Lý Mộc Nguyên từng hỏi bà rằng: “Bà không lo cho bà sao?” Bà nói: “Ông Trời sẽ lo cho tôi. Còn tôi có mặt ở thế gian là để tôi lo cho mọi người!” Họ là những người cùng khổ, những người có hoàn cảnh khó khăn. Quần áo của bà đều nhặt từ thùng rác, bà chưa từng mua một bộ đồ hay món gì cho chính mình. Hằng ngày, bà chăm sóc những người bị bệnh Alzeimer, không thể tự tiểu giải, ăn uống, tắm giặt. Những việc làm của bà đã khiến người ta ngưỡng mộ, cả đời bà không lo cho mình mà chỉ lo cho người, bà Hứa Triết không cần nói nhiều, bà không nói mà bà làm.

Hòa Thượng nói: “Người với người cùng ở, cùng đối đã với nhau thì phân lượng lời nói chiếm quá nhiều, quá quan trọng. Cho nên giáo học của nhà Nho, ngôn ngữ được liệt vào hạng mục quan trọng. Trong khóa trình dạy học của Khổng Lão Phu Tử, việc thứ nhất là đức hạnh, việc thứ hai là ngôn ngữ. Do đây có thể biết rằng Ngài đã xem trọng ngôn ngữ đến mức nào! Ngôn ngữ là biểu hiện của đức hạnh. Nghe lời nói, xem thái độ, nhìn vào động tác của bạn thì đức hạnh của bạn cao hay thấp, đều có thể thấy rõ! Vừa nhìn là có thể thấy rõ!”