KINH DIỆU PHÁP LIÊN HOA

PHẨM PHỔ MÔN - BỒ TÁT QUÁN THẾ ÂM

Tập 8

Hoa Tạng Đồ Thư Quán, Cảnh Mỹ, [Đài Bắc], Đài Loan

Bài giảng thứ bảy - Tháng 12 năm 1983

Số lưu trữ: 08-004-0008

Hòa Thượng Tịnh Không chủ giảng

(Nguyễn Minh Tiến dịch)

Mời quý vị mở [sách Pháp Hoa Kinh Đại Thành, quyển hạ], trang 820, hàng đầu tiên, chúng ta xem tiếp từ câu thứ hai.

“Tự mình mê hoặc là ngu; mê hoặc người khác là si. Người nhiều ngu si phân biệt theo các quan điểm tà vạy, bác bỏ cho rằng không có nhân quả, hủy báng đại thừa, đối với các chân lý đúng thật không thể nhận hiểu sáng suốt rõ ràng, hết sức tối tăm u ám.”

Đây là giải thích về ngu si, nằm trong ba độc. Ba độc là tham, sân, si. Tuy tướng của tham sân rất mãnh liệt, nhưng thực ra còn dễ đoạn, duy chỉ có ngu si là khó đoạn nhất. Như ngạn ngữ nói “ngó sen đứt sợi tơ còn vương”, thứ khó đoạn sạch nhất chính là ngu si. Ngu si chính là vô minh. Phật dạy chúng ta Tam vô lậu học chính là để đối trị tam độc phiền não tham, sân, si. Đặc biệt người sơ học chúng ta không thể không lưu ý. Dùng Giới học để dứt trừ tham, dùng Định học để dứt trừ sân hận, dùng Tuệ học để dứt trừ vô minh. Vì vậy, nếu trí tuệ không khai sáng thì không có cách nào dứt trừ được vô minh.

Chỗ này nói rõ cho chúng ta biết thế nào là ngu, thế nào là si. Tự mình mê hoặc gọi là ngu; làm cho người khác mê hoặc thì gọi là si. Có phải là cố ý [mê hoặc người khác] không? Không phải cố ý, thậm chí còn là làm vậy với tâm tốt đẹp. Nhưng tự mình đi lầm đường không biết, khi người khác hỏi đường, lại chỉ con đường đó cho họ đi, đây gọi là “kẻ mù dắt người đui”, đó gọi là si. Vì vậy, từ trong si mới tạo nghiệp. Người ngu chỉ là tự mình có chướng ngại, người si còn liên lụy đến người khác, đặc biệt là những quan điểm tà vạy, hiểu biết của mình sai lầm mà không hay biết. Vì vậy, việc chỉ đường cho người khác thật không dễ dàng. Trong các công án Thiền tông, mọi người đều quen thuộc, như trường hợp của [ông già tìm đến thưa hỏi] Đại sư Bách Trượng,^[1] do nói sai một chữ trong lời chuyển ngữ mà phải đọa làm thân chồn trong năm trăm đời, đó chính là quả báo do ngu si gây ra.

Tội do tham, sân tạo ra rất nặng, thật không ngờ rằng ngu si, chỉ đường sai lầm, làm trì trệ huệ mạng pháp thân của người khác, tội lỗi này còn nặng hơn. Do đó, trong sáu pháp ba-la-mật, duy chỉ có trí tuệ Bát-nhã mới có thể phá trừ ngu si.

Ngu si này cũng là khó [đối trị] nhất trong ba độc. Tham và sân rất rõ ràng, dễ nhận biết, còn ngu si thì thường tự cho mình là đúng, không nhận biết được là mình ngu si. Nếu tự biết mình ngu si thì có thể cứu vớt. Trường hợp tự cho mình là thông minh, tục ngữ thường nói “Thông minh lại bị thông minh hại”, chính là ý nghĩa này.

Trong kinh điển, đức Phật dạy chúng ta, [chưa đắc quả A-la-hán thì] nhất định không tin vào tâm ý của mình. Đây chính là để tránh những lỗi lầm do ngu si gây ra, đừng tin vào tâm ý của mình. Đến lúc nào mới có thể tin vào tâm ý của mình? Đến khi chứng quả A-la-hán mới có thể tin vào tâm ý của mình. Tại sao? Vì A-la-hán có thể gọi là Chánh giác, tri kiến của vị ấy có thể xem là chánh đáng, không có sai lầm. Vì sao vậy? Vì ngã chấp đã dứt trừ, phá trừ được ngã chấp, không còn theo kiến giải của riêng mình, không còn kiến giải của tự ngã. Nói cách khác, trước khi hai loại phiền não, kiến hoặc và tư hoặc, còn chưa dứt trừ, thì tất cả tri kiến của chúng ta đều không đúng.

Chính vì tri kiến của mình không đúng, nên người tu học giống như người không biết đường, không có mắt nhìn. Phật dạy người sơ học phải dựa vào “tứ y pháp”, xem tứ y pháp là nguyên tắc, là cương lĩnh, bao gồm: “Y theo pháp không y theo người”, “y theo nghĩa không y theo ngôn ngữ” - “ngôn ngữ” bao gồm cả văn tự, phải nương theo ý nghĩa hàm chứa, đừng bám chấp vào ngôn ngữ, văn tự; “y nghĩa rốt ráo, không y theo nghĩa chưa rốt ráo”, đây đều là nói về giáo pháp. Điều cuối cùng dạy chúng ta tự mình dụng tâm: “Y trí bất y thức”, “trí” là lý trí, “thức” là tình cảm. Tự mình phải nương theo lý trí, đừng nương theo tình cảm. Phật dạy chúng ta bốn nguyên tắc này.